Yard. Doç. Dr. Nurullah Özdemir
Namık Kemal Üniversitesi, Veteriner Fakültesi,
Farmakoloji ve Toksikoloji Anabilim Dalı,
Değirmenaltı Mevkii, 59030, Tekirdağ.
.jpg)
Hayvan yetiştiriciliğinde, hastalıklara karşı korunmak ve tedavi etmek, fonksiyonel bozuklukları gidermek, verim artışını sağlamak amacıyla veteriner tıbbi ürün kullanımı söz konudur. Veteriner ilaçları elbette ki gerektiği durumlarda kullanılacaktır. Önemli olan, bu ilaçların bilinçli bir şekilde kullanılması ve tespit edilen yasal arınma sürelerine uyulması gerekmektedir. Aksi takdirde, insan sağlığını doğrudan etkileyen kalıntı sorunları ortaya çıkabilmektedir.
Kalıntı sorunu, doğrudan toplum sağlığını etkilediğinden dolayı, yetkili otoritelerin bu konuda bir takım düzenlemeler yapmasını gerektirmiştir. Konu ile ilgili olarak Avrupa’da 1990 yılında Avrupa Konseyi tarafından yayınlanan EC/90/2377 yönetmeliğinde, hayvansal orijinli gıdalarda veteriner tıbbi ürünlerinin maksimum kalıntı düzeylerinin belirlenmesi için bir yönetmelik oluşturulmuştur. Bu yönetmelikte, veteriner tıbbi ürünler dört ayrı kategoride değerlendirilmektedir.
6 Kasım 2001 yılında yayınlanan 2001/82/EC yönetmelikte, veteriner tıbbi ürünlerle ilgili olarak yetkilendirme ve pazarlama şartları geniş bir şekilde açıklanmıştır. Yönetmeliğe göre, herhangi bir veteriner tıbbi ürün üreticisi, ruhsat almak amacıyla, ilacın kalıntı ile ilgili yapılan tüm çalışmaları dosya içerinde sunmak zorundadır.
Aynı yönetmelikte kalıntı ile ilgili bazı tanımlamalar aşağıda verilmiştir:
Kalıntı: “Herhangi bir veteriner tıbbi ürün uygulanmış hayvandan elde edilen gıda maddelerinde, uygulanmış olan o ilaca ait farmakolojik aktif madde (aktif madde, taşıt maddeler ve yıkımlanma ürünleri) ve metabolitlerinin tüketici sağlığına zarar verebilecek düzeyde bulunması”
Maksimum Rezidü Limiti (MRL): “Avrupa Birliği Komisyonu tarafından gıdalarda bulunmasına izin verilen yasal maksimum konsantrasyon düzeyi “
Arınma Süresi: “Veteriner tıbbi ürünün uygulanması ile dokularda (kas, karaciğer, böbrek, deri/yağ) veya ürünlerde (süt, yumurta, bal) MRL ve daha düşük düzeylere ulaşması için gerekli olan süre”
Ayrıca yönetmelikte, eğer herhangi bir yasal arınma süresi belirtilmeyen aktif maddeler için bekleme süresi;
Ülkemizde Avrupa Birliği üyeliği uyum çerçevesinde mevzuatını 96/23/EC ve 96/22/EC sayılı Konsey Direktifleri ile 98/179/EC sayılı Konsey Kararını dikkate alarak uyumlaştırmaya başlamıştır.
Gıda, Tarım ve Hayvancılık bakanlığı tarafından yayınlanan 04.05.2012 tarih ve 28282 sayısı ile Türk Gıda Kodeksi Hayvansal Gıdalarda Bulunabilecek Farmakolojik Aktif Maddelerin Sınıflandırılması ve Maksimum Kalıntı Limitleri Yönetmeliği’nde işlem görmemiş hayvansal gıdalarda bulunmasına izin verilen kalıntı düzeyleri belirlenmiştir.
Ulusal kalıntı kontrolüne esas teşkil eden ve “2013/09 sayılı Canlı Hayvan ve Hayvansal Ürünlerde Kalıntı İzleme Genelgesi” ine bağlı olarak her yıl Ulusal Kalıntı İzleme planı yayınlanmaktadır. Bu plan kapsamında, 1999 yılından beri tüm yurtta kırmızı et, tavuk eti, süt, yumurta, balık ve bal gibi işlenmemiş hayvansal gıdalarda veteriner ilaç kalıntısı analizleri yapılmaktadır. Yapılan bu analizler ve kontroller neticesinde, ülkemizde yetiştirilen hayvansal gıdalar Avrupa’ya ve yurt dışına ithal edebilir duruma gelmiştir.
Hayvansal gıdalardaki tüm kalıntı analizleri, bakanlık bünyesinde bulunan enstitü ve kontrol laboratuarları tarafından yürütülmektedir. Kalıntı izleme programlarında görevli laboratuarlar ve sorumluluk alanları aşağıda belirtilmiştir.
|
Yetkili-Referans Laboratuvarlar |
Görevli Olduğu Analizler |
|
Bornova Veteriner Kontrol Enstitüsü Müdürlüğü |
|
|
Pendik Veteriner Kontrol Enstitüsü Müdürlüğü |
|
|
Etlik Veteriner Kontrol Merkez Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü |
|
|
İzmir Gıda Kontrol Laboratuvar Müdürlüğü |
|
|
Ankara Gıda Kontrol Laboratuvar Müdürlüğü |
|
|
TÜBİTAK Marmara Araştırma Merkezi |
|
