2022 tarihinde değerli hocam Göknur YALIM’ın editörü olduğu ‘’Afet ve Acil Durumlarda İlaç ve Sağlık Hizmetleri Kılavuzu’’ isimli kitapta AFETLERDE MAJİSTRAL ÜRETİMİN ÖNEMİ bölümünün yazarı olarak aşağıdaki satırları yazmıştım. Bugün geldiğimiz süreçte Ortadoğu’da yaşanan kanlı savaşın kapımıza dayandığını üzülerek görmekteyiz. Bu ülkenin eczacıları olarak yaşanan bu kanlı savaşa seyirci olmak yerine aldığımız eğitim gereği en kötü senaryoları düşünerek tedbir almak zorundayız. Her zaman eczane laboratuvarlarının önemine vurgu yaparak laboratuvarlarımızın milli bir proje çerçevesinde gelişmesi gerektiğini savunmuştuk. Olası bir saldırıda halkımıza karşı kullanılabilecek kimyasal, nükleer ve biyolojik maddelere karşı Majistral üretim yapan eczacılar, savaşın toplum sağlığı üzerinde verebileceği zararı azaltmak için gerek duyulan ilaç tedavisi alternatiflerini laboratuvarlarında kolaylıkla üretebileceklerini hatırlatmak isteriz. Bu konuları ele alan yazımı paylaşırken bölgemize ve tüm dünyaya barışın hâkim olmasını diliyorum. 16/06/2025

AFETLERDE MAJİSTRAL ÜRETİMİN ÖNEMİ

Uzm. Ecz. Ahmet Nezihi Pekcan

pekcanecz@gmail.com

1. GİRİŞ

Afetler; deprem, sel, heyelan, kasırga, volkanik aktiviteler ve diğer jeolojik olaylar nedeniyle doğadan kaynaklı olabildiği gibi, yangın, terör eylemleri, uçak kazası, nükleer kazalar gibi insanlardan kaynaklanan sebeplerden dolayı da meydana gelebilmektedir. Diğer bir ifade ile Afet; insanlar için fiziksel, ekonomik ve sosyal kayıplar ortaya çıkaran, insanın normal yaşantısını ve eylemlerini durduracak veya kesintiye uğratacak, imkânların yetersiz kaldığı olaylara verilen genel bir isimdir. Büyük oranda veya tamamen insanların kontrolü dışında gerçekleşen afetler, kitlesel can ve mal kaybına neden olur.

Ana hatlarıyla önleme ve risk azaltma (zarar azaltma), hazırlık, afete müdahale ve iyileştirme planları altında afet öncesinde hazırlanması gereken planlama çalışmalarının tümüne afet planlaması denilmektedir.

Doğal afetler ve biyolojik, kimyasal veya nükleer silahlar içeren muhtemel terör saldırıları için sağlık hizmeti sunucularının altyapıları kriz ve afet dönemlerinde ihtiyaca cevap verebilecek şekilde geliştirilmeli, eczacılar ve diğer sağlık uzmanlarının bu çerçevede afet planlaması yapmaları gerekmektedir.

Eczacılar, toplum sağlığı açısından gerekli ilaçları ve bilgileri sağlamada benzersiz bir role sahiptir ve olası bir biyoterör veya terörist saldırılara müdahalede afet planlamasına dahil edilmelidirler.

Eczacılar görevleri konusunda eğitilirken aynı zamanda olası bir saldırı durumunda bu görevleri yerine getirebilmeleri için eczanenin güvenliği tam olarak sağlanmalıdır. Çünkü saldırı sonrası panik halindeki hastalar tarafından ilaç almak için izinsiz girişler meydana gelebilir.

Eczacılar; olası bir afet felaketine karşı hazırlıklı olmalıdırlar. Özellikle kırsal bölgelerde olası bir afet olayında, sağlık hizmeti sunucuları acil bakıma ihtiyaç duyan birçok hastayı doğal olarak eczaneye yönlendirebilir. Bu durumda afet olayından etkilenen hastaların hayati öneme sahip ilaçlarını temin etmek eczacıların asli görevidir.

Eczaneler rutin olarak piyasada bulunan ürünleri yalnızca sınırlı miktarlarda stoklar. Terör saldırısı sonrasında; hastalarda oluşan ağrıların giderilmesi, kostik, bulaşıcı veya diğer zararlı maddelere maruz kalma sonucu vücutta oluşabilecek hasarlar, biyolojik silahlar veya sinir gazına maruz kalma gibi birçok nedenlerle farklı ilaçlara ihtiyaç duyulabilir. Eczacılar yapmış oldukları stokların miktarı ve çeşitliliğinin yeterli olmadığı acil durumlarda majistral çözümlerle hastalara çeşitli dozaj formlarını sağlayabilirler.

Acil Durum Sırasında Eczacıların Katkıları

Eczacıların afet planlamasına dahil olması, olası bir terör saldırısına hazırlanmada çok önemli bir adımdır. Kimyasal, biyolojik ve nükleer silahlara maruz kalan hastalar için birincil ve ikincil tedavileri içerecek formüllerin geliştirilmesine ihtiyaç duyulabilir. Değişik dozlarda antibiyotikler, ergen ve pediatrik hastalar için antitoksinler, aşılar ve profilaktik tedavilerde hazırlanması istenen ilaçların eczacılar tarafından hazırlanması mümkündür. Kemoterapötiklerin kullanımı, gebe hastalarda tedavide kullanılacak ilaçların ve bunların teratojenik etkilerinin tedavi protokollerinde dikkate alınması önem arz etmektedir. Eczacılar, terör saldırılarında kullanılabilecek kimyasal, nükleer ve biyolojik maddelere karşı değerli bilgiler sağlayabilir. Bir kimyasal, biyolojik veya nükleer saldırı ilaç kıtlığı yaratacaktır, eczacıların mümkün olduğunca bu duruma hazırlıklı olmaları ve ilaç teminin aksamaması için lojistik tedarikçilerle önceden birtakım planlamaların yapılması gerekmektedir.

Eczacılar, bir enfeksiyon salgınında karşılaşılmayan, olağan dışı terör saldırısında kullanılan kimyasalın net olmadığı durumlarda da değerli bilgiler sağlayabilir. Olağandışı bir enfeksiyon salgınının erken tespitinde, toplum içerisinde hastalarla yakından temas halinde bulunmaları nedeniyle eczacılar tarafından kolaylıkla gözlemlenebilir. Eczanelere her gün gelen yüzlerce hasta olağandışı olayların tespit edilmesinde fikir verebilirler. Örnek olarak biyoterörizm ile ilgili endemik olmayan, olağan dışı antibiyotik direnci paternleri, atipik klinik tablolar, belirli bir coğrafi bölgede vaka dağılımı, alışılmadık derecede yüksek vaka sayıları ve morbidite ve mortalite oranları eczacılar tarafından kolaylıkla gözlemlenebilir.

Bir terör olayı meydana geldikten sonra, eczacılar ihtiyaç duyulan ilaçların çok kısa sürede temini için hazırlıklı olmalı ürün tedariği ve üretim seçenekleri hakkında güncel, doğru bilgiler sağlamalıdır. Majistral üretim yapan eczacılar, olası bir terör saldırısının toplum sağlığı üzerinde verebileceği zararı azaltmak için gerek duyulan ilaç tedavisi alternatiflerini laboratuvarlarında kolaylıkla sağlayabilirler. Acil bir durum meydana gelmeden önce majistral bileşikler için formülasyonlar ve prosedürler oluşturulmalı, gözden geçirilmeli ve test edilmelidir. Önceden belirlenmiş referans yayınlar, toplu materyaller, uygulamalı eğitimler, kaynak bilgiler ve farmasötik ürünler (antibiyotikler, panzehirler, antitoksinler, diğer destekleyici bakım ajanları), biyolojik, kimyasal veya nükleer saldırı kurbanlarının tedavisini kolaylaştıracaktır. Eczacılar, ilaç sağlamaya ek olarak, eldivenler, önlükler, maskeler ve solunum cihazları gibi medikal malzemelerin dağıtımında alacakları önemli görevlerin yanında aynı zamanda ilaçların dozları ve aşılama hakkında bilgi vermek suretiyle hastalara danışmanlık yapabileceklerdir.

Kritik Lojistik İhtiyaçlar

Bir terör olayı, seyahat ve nakliyenin kısıtlanmasına ve muhtemelen ilaçların kısıtlı dağıtımına neden olabilir. Eczane, eczacılar ve eğitimli teknisyenler gibi diğer personelin güvenliği için planlar mevcut olmalıdır. Bir afet sırasında eczanelerde silahlı güvenlik görevlilerinin bulunması gerekebilir.

Afet planlaması aşağıdaki adımları içerebilir:

1.Eczanenizin ve çevrenizin (ve kendi ailenizin) ihtiyaçlarını belirleyin.

2.Eczanenin yerel yönetim ve sağlık sistemi ile planlamaya dahil olmasını sağlayın.

3.Eczaneye kesintisiz su temini sağlamak için bir su arıtma sistemi kurun.

4.Yetkili makamlarla yakın iletişim kurmak ve sürdürün.

5.Hizmet bölgenizdeki ilaçlar için bir acil durum dağıtım sistemi geliştirin.

6.Olağanüstü hâl sırasında bazı yasa ve yönetmelikler değişebilir. Bu nedenle ilgili kurumlarla önceden iletişim kurmak gerekir. Çünkü olası bir afet sonrasında hangi düzenlemelerin yapılması gerektiği kurumlarla önceden istişare edilerek belirlenmelidir.

7.Majistral formülleri hazırlamak için makul miktarda ilaç hammaddesi ve gereken malzeme stoğu oluşturun. İlaç hammaddeleri sayesinde, tüm yaş grupları için çeşitli dozaj formlarında majistral ilaçlar kolayca ve hızlı bir şekilde hazırlanabilir.

8.Eczanenin güvenliği için planlar yapın

Bir Afet Sonrası Majistral Ürünlerle Yapılabilecek Tedaviler

Bir afet sonrasında zamanlamaya bağlı olarak dekontaminasyon, profilaksi veya tedavi için ilaçlara ihtiyaç duyulabilir. Dekontaminasyon, kullanılan maddelere bağlı olarak birtakım müstahzarları (örn. sodyum hipoklorit çözeltileri) içerebilir. Şarbon, botulizm, kolera, veba, Q ateşi, çiçek hastalığı, tularemi, viral ensefalitler ve viral hemorajik ateşler için aşılar mevcuttur. Tedavi kullanılan maddeye özeldir. Kimyasal maddeler ile (zehirler) yapılan saldırılardan sonraki tedavi şunları içerebilir: (1) reseptör bölgeleri için zehirle rekabet eden antagonistlerin kullanımı, (2) daha az aktif veya inaktif kompleksler oluşturmak için zehirle reaksiyona girerek veya metabolizmasına müdahale ederek zehiri engelleyen bileşiklerin kullanılması, (3) şelatlayıcı maddelerin kullanımı, (4) esansiyel reseptörleri bloke eden ve böylece toksik etkilere aracılık eden maddelerin kullanımı, (5) zehiri daha zehirli bir bileşiğe dönüşüm oranını azaltan bileşiklerin kullanımı, (6) kusmayı tetikleme ve, (7) rutin semptomatik tedavi. Yaygın olarak kullanılan maddelerin arasında BAL, dimerkaptopropansülfonat, dimerkaptosüksinik asit, sodyum nitrit ve sodyum tiyosülfat bulunur.

Bir saldırıya yanıt olarak çok çeşitli dozaj formları hazırlayabilme yeteneği önemlidir. Etkilenen bir topluluğun tüm üyelerinin tedavi edilmesi gerekebilir ve bu ilgili ilaçlara bağlı olarak çeşitli uygulama yolları ve dozaj formları gerektirecektir. Lavmanların hazırlanması, nazal preparatlar (lokal ve sistemik), oral sıvılar, oral katılar (kapsüller, tabletler, haplar), oftalmikler, parenteraller, inhalasyon solüsyonları, fitiller ve topikaller önemli olacaktır.

Çeşitli yaş grupları için gerekli olabilecek dozaj formları şunları içerir:

Çeşitli yaş grupları için gerekli olabilecek dozaj formları şunları içerir:

- Yenidoğanlar: Lavmanlar, enjeksiyonlar, oral inhalasyonlar, oral sıvılar, fitiller

- Bebekler: Lavmanlar, enjeksiyonlar, oral inhalasyonlar, oral sıvılar, fitiller

- Genç pediatrik hastalar: Lavmanlar, enjeksiyonlar, oral inhalasyonlar, oral sıvılar, fitiller, topikaller

- Daha yaşlı pediyatrik hastalar: Lavmanlar, enjeksiyonlar, oral inhalasyonlar, oral sıvılar, oral katılar, fitiller, topikaller

- Yetişkinler: Lavmanlar, enjeksiyonlar, oral inhalasyonlar, oral sıvılar, oral katılar, fitiller, topikaller

- Geriatrik hastalar: Lavmanlar, enjeksiyonlar, oral inhalasyonlar, oral sıvılar, oral katılar, fitiller, topikaller

Mevzuat ve Kalite Kontrol

Acil bir durum, majistral ilaç hazırlama da dahil olmak üzere eczacılık uygulamaları üzerindeki belirli kısıtlamaların gevşetilmesini gerektirebilir. İlgili kurumlar, farmasötik müstahzarların ve hizmetlerin zamanında sağlanmasına izin vermek için bir afet olayından hemen sonra hangi düzenlemelerin kullanılabileceğini önceden belirlemek isteyebilir.

Eczanede hazırlanan majistral ilaçlarda; fiziksel değerlendirme (gözlemler), ağırlık, hacim, pH ve özgül ağırlık dahil olmak üzere nispeten basit standart kalite kontrol önlemleri kriz sırasında da uygulanabilir.

Stabilite Hususları

İlaç preparatlarının acil ve kısa süreli kullanımı için ihtiyaç duyulsa bile stabilite göz önünde bulundurulmalıdır. Kararlılık; diğer bir ifade ile stabilite, bir müstahzarın, hazırlandığı sırada sahip olduğu aynı özellikleri ve karakteristikleri, belirtilen sınırlar içinde ve depolama ve kullanım süresi boyunca muhafaza etme derecesidir. Fiziksel değerlendirme (gözlemler), ağırlık, hacim, pH ve özgül ağırlık dahil olmak üzere nispeten basit standart kalite kontrol önlemleri kriz sırasında da uygulanabilir. İlaçların ve dozaj formlarının stabilitesini etkileyen faktörler arasında pH, sıcaklık, solvent, ışık, hava (oksijen, karbondioksit, nem), nem ve parçacık boyutu sayılabilir.

Eczacılar, instabilite belirtileri için bileşik ilaç müstahzarlarını gözlemlemelidir. Kimyasal, fiziksel, mikrobiyolojik, terapötik ve toksikolojik stabilite ele alınmalıdır. Bir müstahzar, her bir aktif bileşen kimyasal bütünlüğünü ve etiketlenmiş gücünü belirtilen sınırlar içinde koruyorsa kimyasal olarak kararlıdır. Görünüm, lezzet, homojenlik, çözünme ve süspansiyon gibi orijinal fiziksel özellikleri korunursa fiziksel olarak kararlıdır. Spesifik gerekliliklere göre sterilite veya mikrobiyal büyümeye karşı direnç korunursa mikrobiyolojik olarak stabildir; mevcut olan antimikrobiyal maddeler, etkinliklerini belirtilen sınırlar içinde tutarlar. Terapötik etkisi değişmeden kalırsa terapötik olarak stabildir ve toksisitede önemli bir artış olmazsa toksikolojik olarak stabildir.

İlaçların son kullanma tarihleri veya majistral bir ürünün kullanılabilir olduğu süre, mevcut stabilite bilgilerine ve makul hasta ihtiyaçlarına göre belirlenebilir. Ticari bir ilaç, majistral ürün hazırlarken etkin madde kaynağı olarak kullanıldığında, ticari ürünün son kullanma tarihi genellikle majistral ürünün son kullanma tarihinin belirlenmesinde kullanılabilir. Dikkate alınması gereken diğer faktörler arasında ilacın doğası ve bozunma kinetiği, paketlendiği kap, saklanabileceği saklama koşulları yer alır.

Önerilen Formülasyonlar

Biyolojik Maddelere Karşı Kullanılan Majistral Formüllerden Örnekler

Rx.

Amoksisilin 125 mg Supozituvar (12 Supozituvar)

Amoksisilin trihidrat                      1.5 g                           Aktif

İzopropil miristat                          750 mg                       Emülgatör/Islatıcı Ajan

Silika jel                                       180 mg                       Süspansiyon ajanı

Yağ asidi bazı                               qs                               Taşıyıcı/Supozituvar bazı

Hazırlanışı:

1. Reçete için gereken her bir bileşenin miktarını hesaplayın.
2. Her bir bileşenin gerekli miktarını doğru bir şekilde tartın veya gerekli sayıda dozaj birimini elde edin.
3. Amoksisilin trihidrat ve silika jeli homojen bir şekilde karışana kadar karıştırın.
4. Yağ asidi bazını aşırı ısıtmamaya dikkat ederek dikkatlice yaklaşık 35°C–37°C'ye ısıtın.
5. İzopropil miristatı ekleyin ve iyice karıştırın.
6. Amoksisilin trihidrat-silika jel toz karışımını (adım 3) erimiş bazın (adım 5) üzerine serpin ve iyice karıştırın.
7. Karışımı ocaktan alın ve soğumadan, oda sıcaklığındaki kalıplara dökün.
8. Dökme işlemi başladıktan sonra durmayın. Yeniden kullanılabilir kalıplar kullanılıyorsa, daralan hacimleri tamamlamak için kalıba ilaveler yapın.
9. Fitilleri sertleşmeleri için buzdolabına koyun.
10. Fitilleri buzdolabından çıkarın ve oda sıcaklığında birkaç dakika bekletin.
11. Fitilleri ve paketi kesin. Yeniden kullanılabilir kalıplar kullanılıyorsa fitilleri kırpın, kalıplardan çıkarın, istenirse sarın ve paketleyin.
12. Ürünü etiketleyin.

Rx.

Kloramfenikol 150 mg/5 mL Süspansiyon

Kloramfenikol palmitat                     5.22 g              Aktif

Gliserin                                           qs     Viskozite/Tatlandırıcı/Antimikrobiyal koruyucu

Ahududu şurubu                              50 mL               Tatlandırıcı/Taşıyıcı                 

Metilselüloz 1% jel                            qs 100 mL         Viskozite/Taşıyıcı

Hazırlanışı:

1. Reçete için gereken her bir bileşenin miktarını hesaplayın.
2. Her bir bileşenin gerekli miktarını doğru bir şekilde tartın veya gerekli sayıda dozaj birimini elde edin.
3. Kloramfenikol palmitatı homojen olana kadar toz haline getirin.
4. Bir havanda, tozu gliserinle ıslatın ve kalın, pürüzsüz bir macun elde edene kadar karıştırın.
5. Ahududu aromalı şurubu ekleyin ve iyice karıştırın.
6. Her eklemeden sonra iyice karıştırarak, geometrik hacim olarak %1 metilselüloz çözeltisini yavaşça ekleyin.
7. Ürünü paketleyin ve etiketleyin.

Rx.

Sidofovir Supozituvar (12 Supozituvar)

Sidofovir                                          qs                                Aktif

İzopropil miristat                               750 mg                        Emülgatör/Islatıcı Ajan

Silika jel                                           180 mg                        Süspansiyon ajanı

Yağ asidi bazı                                      qs                            Taşıyıcı/Supozituvar bazı

Hazırlanışı:

1. Reçete için gereken her bir bileşenin miktarını hesaplayın.
2. Her bir bileşenin gerekli miktarını doğru bir şekilde tartın veya gerekli sayıda dozaj birimini elde edin.
3. Sidofovir ve silika jeli homojen bir şekilde karışana kadar karıştırın.
4. Yağ asidi bazını aşırı ısıtmamaya dikkat ederek dikkatlice yaklaşık 35°C–37°C'ye ısıtın.
5. İzopropil miristatı ekleyin ve iyice karıştırın.
6. Sidofovir-silika jel toz karışımını (adım 3) erimiş bazın (adım 5) üzerine serpin ve iyice karıştırın.
7. Karışımı ocaktan alın ve soğumadan, oda sıcaklığındaki kalıplara dökün.
8. Dökme işlemi başladıktan sonra durmayın. Yeniden kullanılabilir kalıplar kullanılıyorsa, daralan hacimleri tamamlamak için kalıba ilaveler yapın.
9. Fitilleri sertleşmeleri için buzdolabına koyun.
10. Fitilleri buzdolabından çıkarın ve oda sıcaklığında birkaç dakika bekletin.
11. Fitilleri ve paketi kesin. Yeniden kullanılabilir kalıplar kullanılıyorsa fitilleri kırpın, kalıplardan çıkarın, istenirse sarın ve paketleyin.
12. Ürünü etiketleyin.

Rx.

Siprofloksasin Oral Süspansiyon

Siprofloksasin tablet                qs                     Aktif

Stevia tozu                            500 mg              Tatlandırıcı

Ksantan zamkı                       500 mg              Kıvam artırıcı

Gliserin                                   qs                   Viskozite/Tatlandırıcı/Antimikrobiyal koruyucu

Tatlandırıcı                               qs                   Tatlandırıcı

Basit şurup                             qs 100 mL        Taşıyıcı

Hazırlanışı:

1. Reçete için gereken her bir bileşenin miktarını hesaplayın.
2. Her bir bileşenin gerekli miktarını doğru bir şekilde tartın veya gerekli sayıda dozaj birimini elde edin.
3. Kapsüller siprofloksasinin kaynağıysa, kapsülleri boşaltın ve içeriklerini ve stevia tozunu, kuru tatlandırıcıyı (kullanılıyorsa) ve ksantan zamkını homojen olana kadar toz haline getirin.
4. Bir havanda tozları gliserinle ıslatın ve kalın, pürüzsüz bir macun elde edene kadar karıştırın.
5. Basit şurubu ve tatlandırıcıyı (sıvı ise), her eklemeden sonra iyice karıştırarak hacme geometrik olarak yavaşça ekleyin.
6. Karışımı dereceli silindire dökün.
7. Ürünü paketleyin ve etiketleyin.

Rx.

Eritromisin 250 mg Supozituvar (12 Supozituvar)

Eritromisin                                           3 g                            Aktif

Silika jel                                              300 mg                      Süspansiyon ajanı

İzopropil miristat                                 750 mg                       Emülgatör/Islatıcı Ajan

Yağ asidi bazı                                        qs                            Taşıyıcı/Supozituvar bazı

Hazırlanışı:

1. Reçete için gereken her bir bileşenin miktarını hesaplayın.
2. Her bir bileşenin gerekli miktarını doğru bir şekilde tartın veya gerekli sayıda dozaj birimini elde edin.
3. Eritromisin ve silika jeli homojen bir şekilde karışana kadar karıştırın.
4. Yağ asidi bazını aşırı ısıtmamaya dikkat ederek dikkatlice yaklaşık 35°C–37°C'ye ısıtın.
5. İzopropil miristatı ekleyin ve iyice karıştırın.
6. Eritromisin-silika jel tozu karışımını (adım 3) erimiş bazın (adım 5) üzerine serpin ve iyice karıştırın.
7. Karışımı ocaktan alın ve soğumadan, oda sıcaklığındaki kalıplara dökün.
8. Dökme işlemi başladıktan sonra durmayın. Yeniden kullanılabilir kalıplar kullanılıyorsa, daralan hacimleri tamamlamak için kalıba ilaveler yapın.
9. Fitilleri sertleşmeleri için buzdolabına koyun.
10. Fitilleri buzdolabından çıkarın ve oda sıcaklığında birkaç dakika bekletin.
11. Fitilleri ve paketi kesin. Yeniden kullanılabilir kalıplar kullanılıyorsa fitilleri kırpın, kalıplardan çıkarın, istenirse sarın ve paketleyin.
12. Ürünü etiketleyin.

Rx.

Penisilin G potasyum 1,000,000 Ünite/10 mL Enjeksiyon

Penisilin G potasyum                                        1,000,000 ünite               Aktif

Sitrik asit/sodyum sitrat tamponu                       1 mL                             Tampon

Sitrik asit 50% solüsyon                                     qs                                Asitleştirici

Steril enjeksiyonluk su                                        qs 10 mL                      Taşıyıcı

(Not: 25 mL Sitrik asit/sodyum sitrat tamponu yapmak için enjeksiyon için yeterli steril suya 23,5 mg sitrik asit ve 615 mg sodyum sitrat eklenerek hazırlanabilir.)

Hazırlanışı:

1. Reçete için gereken her bir bileşenin miktarını hesaplayın.
2. Her bir bileşenin gerekli miktarını doğru bir şekilde tartın veya gerekli sayıda dozaj birimini elde edin.
3. Penisilin G potasyumunu sitrik asit/sodyum sitrat tamponunda ve enjeksiyon için yeterli steril suda hacmin %95'ine kadar çözün ve iyice karıştırın.
4. Gerekirse sitrik asit solüsyonu ile pH'ı 6,0 ila 8,5'e ayarlayın.
5. Son hacme kadar enjeksiyon için yeterli miktarda steril su ekleyin ve iyice karıştırın.
6. Karışımı 0,22-um steril filtrelerden steril kaplara süzün.
7. Ürünü paketleyin ve etiketleyin.

(Not: Bu steril bir preparattır ve aseptik tekniğe ve prosedürlere sıkı sıkıya bağlı kalmayı gerektirir.)

Kimyasal Maddelere Karşı Kullanılan Majistral Formüllerden Örnekler

Rx.

Albuterol 0.5% İnhalasyon Solüsyonu

Albuterol sülfat                                              600 mg                          Aktif

Benzalkonyum klorür %50 çözelti                     0,003 mL                      Koruyucu

Sitrik asit                                                      100 mg                         Asitleştirici

Sodyum klorür                                                760 mg                        Tonisite

Soluma için steril su                                       qs 100 mL                      Taşıyıcı

Hazırlanışı:

1. Reçete için gereken her bir bileşenin miktarını hesaplayın.
2. Her bir bileşenin gerekli miktarını doğru bir şekilde tartın veya gerekli sayıda dozaj birimini elde edin.
3. Albuterol sülfat, benzalkonyum klorür %50 solüsyonu, sitrik asit ve sodyum klorürü inhalasyon için yeterli steril suda çözün ve iyice karıştırın.
4. Karışımı 0,22-um steril filtrelerden steril kaplara süzün.
5. Ürünü paketleyin ve etiketleyin.

(Not: Bu steril bir preparattır ve aseptik tekniğe ve prosedürlere sıkı sıkıya bağlı kalmayı gerektirir.)

Rx.

Dimerkaptosüksinik Asit 250 mg Kapsül (100 Kapsül)

Dimerkaptosüksinik asit                                 25 g                         Aktif

Mikrokristalize selüloz pH - 105                    5.037 g                  Seyreltici/Taşıyıcı

Hazırlanışı:

1. Reçete için gereken her bir bileşenin miktarını hesaplayın.
2. Her bir bileşenin gerekli miktarını doğru bir şekilde tartın veya gerekli sayıda dozaj birimini elde edin.
3. Gerekirse dimerkaptosüksinik asit ve mikrokristalize selüloz pH – 105’in parçacık boyutunu küçültün ve tozları iyice karıştırın.
4. 100 adet No. 1 kapsülün her birini 301 mg toz karışımı ile doldurun. (Not: Kullanılan laktozun yığın yoğunluğuna bağlı olarak, kapsül başına laktoz miktarının değiştirilmesi gerekebilir.)
5. Kapsüllerin ağırlıklarını kontrol edin.
6. Ürünü paketleyin ve etiketleyin.

Rx.

Sodyum Tiyosülfat–Sodyum Nitrit Çözeltisi

Sodyum tiyosülfat                        30 g                 Aktif

Sodyum nitrit                                2 g                   Aktif

Distile su                                    qs 100 mL      Çözücü/Taşıyıcı

Hazırlanışı:

1. Reçete için gereken her bir bileşenin miktarını hesaplayın.
2. Her bir bileşenin gerekli miktarını doğru bir şekilde tartın veya gerekli sayıda dozaj birimini elde edin.
3. Sodyum tiyosülfat ve sodyum nitriti yeterli saf suda çözün ve iyice karıştırın.
4. Ürünü paketleyin ve etiketleyin.

Radyolojik Maddelere Karşı Kullanılan Majistral Formüllerden Örnekler

Rx.

Potasyum İyodür Doymuş Çözelti

Potasyum iyodür                                 100 g                       Aktif

Sodyum tiyosülfat                              50 mg                       Stabilizatör

Distile su                                           qs 100 mL                Çözücü/Taşıyıcı

Hazırlanışı:

1. Reçete için gerekli olan her bir bileşenin miktarını hesaplayın.
2. Her bir bileşenin gerekli miktarını doğru bir şekilde tartın veya gerekli sayıda dozaj birimini elde edin.
3. Potasyum iyodür ve sodyum tiyosülfatı yeterli miktarda arıtılmış suda çözün ve iyice karıştırın.
4. Ürünü paketleyin ve etiketleyin.

Genel Amaçla Kullanılan Majistral Formüller

Rx.

Lorazepam 2 mg Polietilen Glikol Troç (24 Troç)

Lorazepam                                            48 mg                       Aktif

Stevia tozu                                            480 mg                    Tatlandırıcı

Silika jel                                                  240 mg                   Süspansiyon Ajanı

Akasya tozu                                            400 mg                   Stabilizan/Bağlayıcı ajan

Polietilen glikol 1450                                   23,2 g                   Bağlayıcı ajan

Tatlandırıcı konsantresi                                    qs                    Tatlandırıcı

Hazırlanışı:

1. Reçete için gereken her bir bileşenin miktarını hesaplayın.
2. Her bir bileşenin gerekli miktarını doğru bir şekilde tartın veya gerekli sayıda dozaj birimini elde edin.
3. Lorazepam, stevia tozu, silika jel ve akasya tozunu homojen bir şekilde karışana kadar karıştırın.
4. Polietilen glikol 1450'yi yaklaşık 70°C'de eriyene kadar ısıtın.
5. Toz karışımı (adım 3) erimiş baza (adım 4) ekleyin ve iyice karıştırın.
6. Karışımı 55°C'nin altına soğutun, aromayı ekleyin ve iyice karıştırın.
7. Karışımı pasti kalıplarına dökün ve soğumaya bırakın.
8. Ürünü paketleyin ve etiketleyin.

(Not: Kullanılan kalıbın boyutuna göre polietilen glikol 1450 miktarının ayarlanması gerekebilir.)

Rx.

Oral Süspansiyon Bazı

Metilselüloz %1 jel                               50 mL                     Kıvam arttırıcı

Aromalı şurup                                     qs 100 mL              Baz

Hazırlanışı:

1. Hazırlanacak toplam miktar için her bir bileşenin gerekli miktarını hesaplayın.
2. Her bir bileşenin gerekli miktarını doğru bir şekilde ölçün veya gerekli sayıda dozaj birimini elde edin.
3. %1 metilselüloz çözeltisini ve tatlandırılmış şurubu homojen olana kadar karıştırın.
4. Ürünü paketleyin ve etiketleyin.

Kaynakça

1-The Art, Science, and Technology of Pharmaceutical Compounding, © 2016 Loyd V. Allen Jr. American Pharmacists Association

2-Nükleer terörizm ve tehdit boyutlarına yönelik çıkarımlar, Yrd. Doç. Dr. Saadet DEMİRCİ, Çankırı Karatekin Üniversitesi, İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi, Uluslararası İlişkiler Bölümü

3-Küresel ısınma ve iklim değişikliği nedeniyle oluşan doğal felaketlerin insan sağlığı üzerindeki etkileri, Mehmet AKALIN

4-T.C. İçişleri Bakanlığı Afet ve Acil Durum Başkanlığı, https://www.afad.gov.tr/sosyal-medya

04.12.2022

Uz. Ecz. Ahmet Nezihi PEKCAN

Majistral Eczacıları Derneği Yönetim Kurulu Başkanı

Majistral Formül / Son Eklenen

Afetlerde Majistral Üretimin Önemi

• Ecz. Ahmet Nezihi Pekcan
• 19-06-2025

Biz Nerede Yanlış Yaptık?

• Ecz. Ahmet Nezihi Pekcan
• 03-04-2025

Eczacı Kamuoyuna!

• Ecz. Ahmet Nezihi Pekcan
• 06-09-2024

Doruklara doğru dar yollardan!

• Ecz. Ahmet Nezihi Pekcan
• 11-09-2022

İnfantil Hemanjiyomların Tedavisi

• Ecz. Ahmet Nezihi PEKCAN
• 31-01-2022

Majistral Formül / Tüm Yazılar