(1).jpg)
Ecz. Sevil Ağalar ALTINEL
2. Bölüm
YAZIN BAŞDERDİ
SİVRİSİNEKLERDEN KORUNMANIN YOLLARI
Böcekler dünyanın her yerinde ve yaşamımızda her zaman olan varlıklardır. Ama hepimizin hasretle beklediğimiz yaz aylarının hediyesi olan ve doğada bizleri ısırmaktan başka bir işe yaramayan sivrisineklerden rahatsız olmayan yoktur. Sivrisinekler aslında sandığımızdan çok daha akıllıdırlar. Hedeflerini bir önceki yazımızda bahsettiğimiz gibi karbondioksit yayılımı, belli vücut kokuları, kan grubu gibi kriterlere bakarak seçerler.
Bize zarar veren bu canlılardan kurtulmak için pencerelere tel örgü, evde kullanılan elektrikle çalışan sinek ilaçları, sinek öldürücü oda spreyleri veya vücudumuza sıkılan kimyasal içerikli koruyucular kullanılabilecek alternatiflerdir.
Cilde sıkılan sinek savarların eskiden beri bilinen çalışma mekanizmaları; sivri sineğin koku algısını bloke ederek hedefe gelmesini önlediği ve kovucuların radar karıştırıcı olarak etki ettiği yönünde idi. Ama yeni araştırmalardaki sonuçlara göre; sivri sineklerin sadece bu kimyasalların kokusunu sevmediklerinden, hedeflerine yaklaşmadıkları yönünde.
Genelde insanlar başbelası sineklerden kurtulmak için o an koruyucu sprey ne bulurlarsa kullanırlar. Halbuki bu ürünlerin bir çoğu DEET veya picaridin gibi kimyasal bileşikler içermektedirler. İnsanlar, kimyasal içeren bu ürünleri, potansiyel tehlikelerinden habersiz olarak hem çocuklarına hem de kendilerine kullanmaktadırlar.
Modern sentetik insektisitler kullanılmaya başlanılmadan önce doğal insektisitler olarak adlandırılan Çay ağacı yağı (tea tree oil), Yalancı tespih ağacı yağı (neem oil), Acı ağaç tentürü (Quassia tincture), Ylang ylang, Hint ayvası (custard apple), Karanfil yağı (clove oil) ve Okaliptüs yağının içinde olduğu doğal yağlar, böceklere karşı yaygın olarak kullanılmaktaydı.
Başlangıçta modern sentetik /kimyasal insektisitler, doğal /biyolojik insektisitlerin yerini alsa da son yıllarda bu insektisitlere karşı direncin artması, çevre, iş ve gıda güvenliği ile yüksek toksisite nedenleri ile yeniden doğal insektisitlere doğru eğilim artmıştır.
Yaygın olarak kullanılan sentetik sinek kovarlar:
- DEET (N,N-diethyl –m-toluamide)
- Dimetil karbamat
- Permitrin- kıyafet üzerine veya cibinliklere
- Dimetil Flatalat (Eskisi gibi sık kullanılan bir madde değildir. Son yıllarda kullanımı azalmıştır)
- Etil heksanadiol aynı zamanda Rutgers 612 veya 6-12 savar diye bilinen bu madde 1991 yılında hayvanlarda doğum anomalileri ve gelişimlerine neden olduğu belirlendiğinden artık kullanılmamaktadır.
- Icaridin aynı zamanda picaridin olarak da bilinmektedir. İlk olarak 2001 yılında kullanılmaya başlamıştır. %20 konsantrasyonda kullanıldığında en etkili ajan olarak tanımlanmıştır.
- Indalone çok sıklıkla 1940-1950 yılları arasında DEET’in piyasaya çıkışından önce %60 dimetil flatalate, %20 Indalone %20 Etilheksanediol karışımı olarak kullanılmıştır.
- Son yılardaki araştırmalar sonucu ortaya çıkan SS220 adlı yeni bir bileşimin, DEET’ten daha iyi koruma sağladığı düşünülmektedir.
- Tricyclodecenyl allyl ether, sentetik parfüm içeriğidir ve sinek savar olarak etki etmektedir.
Yaygın olarak kullanılan doğal sinek savar etkili uçucu yağlar/bitkiler:
- Callicarpa –beautyberry/ Mor inci çalısı- Callicarpa bodinieri
- Citronella – Cymbogan nardis
- Limon çimeni- Cymbopogan citratus
- Çin koca yemişi- Myrica gale
- Catnip- Kedi nanesi-Nepeta cataria
- Limon ökaliptus- Eucalyptus citrodora
- Tea tree- Çay ağacı -Melaleuca alternifolia
Bitkiler, kendilerini mantar, bakteri ve böcek istilası gibi dış etkenlerden korumak için doğal koruyucu mekanizmalar geliştirmişlerdir. Yaprak, çiçek, gövde, kabuk, tohum veya odunsu bölgelerinde ürettikleri hoş kokulu uçucu yağları, dış etkenlerden kendilerini korumak için kullanırlar.
Bitkilerin ürettikleri uçucu yağlar sadece bir bileşikten değil 5-10-50 veya daha fazla kompleks bileşiklerden oluşmaktadır. Bu nedenle uçucu yağlara karşı direnç gelişimi imkansız gibidir.
Uçucu yağlar doğru ve uygun dozlarda kullanıldıkları sürece haşere/böcek ve sineklerden korunmada sonsuz faydaları bulunmaktadır. Aynı zamanda eco-friendly olduklarından insan, hayvan ve çevre dostudurlar.
HANGİ UÇUCU YAĞLAR HANGİ TİP HAŞEREDE ETKİLİDİR?
Aşağıdaki tabloda sık kullanılan haşere önleyici uçucu yağlar yer almaktadır.
SİNEK SAVARLARDA ETKİNLİK:
Sentetik sinek savarlar doğal sinek savarlara kıyasla daha uzun etki ederler. Doğal sinek savalar, uçucu yağ içerdiklerinden bir süre sonra havada buharlaşırlar bu nedenle ciltte uzun süre kalamazlar. Doğal içerikli sinek savarlar çoğu durumda 30 ila 60 dakika arasında tekrarlanmalıdırlar.
ABD Hastalık Kontrol ve Korunma Merkezleri (Centers for Disease Control and Prevention, CDC) ABD’nin Sağlık ve İnsan Hizmetleri Dairesi’nin, kamu sağlığı ve kamu güvenliğinin sağlanması konusunda çalışan bir birimidir.
Amerikan Hastalıklardan Korunma ve Kontrol Merkezi’nin (CDC) önerdiği uzun etkili sinek savarlar: Deet, Picaridin, Eucalyptus citrodora içeren ürünler olarak görülmektedir.
New Mexico Üniversitesinde yapılan bir çalışmada piyasadaki 10 ürün incelenmiş ve sinek koruyucu etkileri açısından değerlendirilmişlerdir.
10 ürün arasından DEET içermeyen, Limon Ökaliptus’ün –Eucalptus citrodora 240 dakika gibi uzun etkiye sahip olduğu bulunmuştur.
2. dünya savaşı sırasında Avustralyada kullanılan populer bir sinek kovar şişesi
CDC nin yeni bir çalışmasında, Eucalyptus citrodora’ nın düşük konsantrasyonda bile koruyucu olarak diğer tüm bitkilerden daha etkili olduğu yayınlanmıştır. Ayrıca 2006 yılında yayınlanan bir çalışma, 40% Eucalyptus citrodora içeren bileşimlerin yüksek oranda DEET içeren bileşimler kadar etkili olduğunu bildirmektedir. Aynı çalışma Neem yağının 12 saate kadar etkili olduğunu, Citronella yağının ise diğer 2 uçucu yağ kadar etkili, fakat daha sık 30-60 dakika aralıklarla tekrarlama gerekliliğini bildirmektedir.
Ayrıca insan kulağının duyamayacağı kadar yüksek frekans içeren elektronik aletlerin de sivri sineklerden korunmada ne kadar etkili olabileceği araştırılmıştır. Fakat Amerikan Doğal Yaşamı Koruma Birimi ve bir çok üniversite bu mekanizmanın sivri sinekler üzerinde etkili olmadığını belirtmektedir.
Güvenirlilik:
ABD Çevre ve Doğayı Koruma Kurumu, DEET kullanımı sonrası uyku bozukluğu, duygu durum bozukluğu ve bilinç bozukluğu gibi birçok yan etki bildirmiştir. Aynı kurum ortalama 60 yıldır sineklere karşı kullanılan citronella uçucu yağının ise sadece hassas cilde sahip bazı kişilerde cilt irritasyonuna neden olabildiğini bildirmektedir.
“Kimyasal içerikli sinek kovarların çocuk ve hamilelerde kullanımı”
ve
“Doğal sineksavarlar” ile
DEVAM EDECEK…
Bir önceki yazı(1. bölüm) için tıklayınız…
http://www.eczacininsesi.com/index.php?yon=haber&id=10805
